skład instrumentalny: organy, skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas, gitara barokowa, teorba
soliści: sopran i alt
Domenico Scarlatti (1685-1757) – Sinfonia g-moll
Marc – Antoine Charpentier (1643-1704) – Stabat Mater
zwrotki wybrane, opr. na zespół wokalno-instrumentalny DH
Marc – Antoine Charpentier – La Nuit – (Noc)
Giovanni Battista Pergolesi (1710-1736) – Stabat Mater
O programie
Historia Stabat mater sięga XIII wieku. Powstanie tego utworu nie jest znane. Początkowo zakładano, że jego autorem jest franciszkanin Jacopone da Todi, potem powstanie Stabat mater powiązano z postacią św. Bonawentury, a teraz uznaje się, że jest to dzieło anonimowego twórcy. Jeszcze trudniej orzec, czy ów tajemniczy Anonim był tylko autorem tekstu, czy może skomponował również melodię. Niezależnie od tych piętrzących się zagadek, których zapewne nigdy nie uda się rozwiązać, sekwencja Stabat mater należy do najpopularniejszych melodii chorałowych. W drugiej połowie XVI wieku Sobór Trydencki – w trosce o czystość liturgii – zakazał śpiewania jej w kościołach. Jednakże pamięć o niej nie zanikła: w 1727 roku papież Benedykt XIII uchylił ten zakaz, dzięki czemu tę prostą i przejmującą melodię można jeszcze dzisiaj usłyszeć w kościołach.
Przejmujący tekst średniowiecznej sekwencji Stabat Mater Dolorosa od stuleci stanowi niewyczerpane źródło inspiracji dla przedstawicieli różnych dziedzin sztuki: malarzy, rzeźbiarzy, poetów, ale przede wszystkim kompozytorów. Stabat Mater w dziejach muzyki pełni taką rolę, jak pieta w sztukach plastycznych. Ukazuje mękę i śmierć Zbawiciela z perspektywy cierpienia jego Matki.
W rzeźbach i na obrazach Maria trzyma ciało syna na swoich kolanach, w utworach muzycznych stoi pod krzyżem, patrząc na jego konanie. Dramatyczny opis cierpiącej Matki Bożej, patrzącej na męczeńską śmierć jedynego syna, jest stale obecny w dziełach różnych twórców. Każda epoka ma swoje słynne Stabat Mater: Josquin des Prez, Vivaldi, Boccherini, Dvořák, Szymanowski, Pärt…
Kompozycja Pergolesiego zajmuje w tej historii odrębne i wyjątkowe miejsce, był to najczęściej wydawany w wieku XVIII utwór. Pergolesi napisał Stabat Mater na zamówienie neapolitańskiego bractwa Cavalieri della Vergine dei Dolori, które ubiegało się o nowe opracowanie tekstu sekwencji w miejsce wykonywanego utworu Alessandra Scarlattiego. Kompozytor miał dwadzieścia pięć lat, kilka sukcesów na polu opery i zaledwie parę miesięcy życia przed sobą. Targany chorobą, przeczuwając swą rychłą śmierć Pergolesi w 1736 roku osiadł w klasztorze w Pozzuoli. Tam skomponował Salve Regina c-moll oraz ukończone na na kilka dni przed śmiercią arcydzieło, które zadziwia sugestywnością muzycznej treści i klarownością konstrukcji – Stabat Mater. Pergolesi zmarł 16 marca 1736 roku na gruźlicę w wieku zaledwie 26 lat. Został pochowany w katedrze w Pozzuoli.
Stabat Mater po raz pierwszy wykonywano podczas Wielkiego Postu, gdy nieczynne były teatry operowe. Pergolesi w ten sposób doskonale wypełnił lukę w sferze muzycznej. Pełne patosu i urzekających melodii dzieło, idealnie zaspokajało pragnienia neapolitańskiej publiczności głodnej popisowych arii, olśniewających, emocjonalnych duetów, efektownych i brawurowych pasaży. Mimo niewielkiej obsady (sopran, alt, dwoje skrzypiec i basso continuo) utwór skrzy się od urzekających melodii, przejmujących arii i efektownych przebiegów instrumentalnych. Właśnie ta szczególna siła ekspresji zapewniła Pergolesiemu wiodące miejsce wśród licznych twórców mierzących się z opowieścią o Matce Boskiej bolejącej pod krzyżem na przestrzeni ostatnich kilku wieków.
Stabat Mater Pergolesiego powstało w latach 30. XVIII wieku, nie jest dziełem barokowym, należy już do następnej epoki, wpisując się w nurt przedklasyczny, zapowiada przyszłość
